'Ένας αϊτός περήφανος, ένας αϊτός λεβέντης από την
περηφάνεια του κι’ από τη λεβεντιά του,
δεν πάει τα κατώμερα να καλοξεχειμάση,μον’μένει απάνω 'ς
τα βουνά, ψηλά 'ς τα κορφοβούνια.
Κ’ έρρηξε χιόνια 'ς τα βουνά και κρούσταλλα 'ς τους
κάμπους,εμάργωσαν τα νύχια του κ' επέσαν τα φτερά του.
Κι' αγνάντιο βγήκε κ' έκατσε, 'ς ένα ψηλό λιθάρι, και με
τον ήλιο μάλωνε και με τον ήλιο λέει.
" Ήλιε, για δε βαρείς κ' εδώ 'ς τούτη την
αποσκιούρα,να λειώσουνε τα κρούσταλλα, να λειώσουνε τα χιόνια,
να γίνη μια άνοιξη καλή, να γίνη καλοκαίρι, να ζεσταθούν
τα νύχια μου, να γιάνουν τα φτερά μου,
να ρθούνε τάλλα τα πουλιά και τάλλα μου ταδέρφια ".
Από την αρχή θα
πρέπει να ξεκαθαριστεί πως και στο φαινόμενο αυτό υπήρχε αντιστροφή των εννοιών
με προφανή στόχο την συσκότιση του φαινομένου και τη συκοφάντηση των
πρωταγωνιστών του. Έτσι οι αγωνιστές της επανάστασης του ’21 (οι αντίθετοι με
τους τούρκους αλλά και τους κοτσαμπάσηδες) ονομάστηκαν «κλέφτες». Στη συνέχεια
κυρίως στην περίοδο της «Βαυαροκρατίας» όσοι δεν συμφωνούσαν με την επίσημη
πολιτική των κοτσαμπάσηδων και της τότε ανερχόμενης άρχουσας αστικής τάξης και
έβγαιναν στο «κλαρί» χαρακτηριζόταν συλλήβδην σε «ληστές» και «ρέμπελοι»
ενώ η λέξη επανάσταση εξοστρακιζόταν. Ας μην ξεχνάμε πως το καθεστώς της
αντιβασιλείας επικήρυξε το 1834 ως «ληστές» τον Πλαπούτα και τον
Κολοκοτρώνη και αργότερα τους φυλάκισε και τους δίκασε ως εγκληματίες κατά του
καθεστώτος. Εδώ ιδιαίτερη σημασία έχει η προσέγγιση του Hobsbawm που
χρησιμοποιεί τον όρο « κοινωνικός ληστής »
που τον διαφοροποιεί από τον κοινό ληστή. « Αυτό
που έχει σημασία σχετικά με τους κοινωνικούς ληστές είναι ότι είναι χωρικοί που
ζουν στην παρανομία, τους οποίους ο αφέντης και το κράτος θεωρούν εγκληματίες,
αλλά που παραμένουν στα πλαίσια της αγροτικής κοινωνίας και θεωρούνται από τους
χωρικούς ήρωες, αγωνιστές, εκδικητές, πολεμιστές της ελευθερίας, ακόμη και
αρχηγοί απελευθερωτικών αγώνων και οπωσδήποτε άνδρες που αξίζουν το θαυμασμό
και την υποστήριξη τους » (Bandits).
Ο κυβερνήτης
Καποδίστριας το 1827 παρά την προσπάθεια διοργάνωσης του ελληνικού κράτους
στάθηκε ανίκανος να λύσει το καίριο πρόβλημα της εποχής, τη διανομή δηλαδή
στους εξαθλιωμένους αγρότες των λεγόμενων εθνικών γαιών που άνηκαν στους
Τούρκους μπέηδες. Έτσι το μεγαλύτερο μέρος αυτών (πάνω από το μισό του
καλλιεργήσιμου εδάφους της χώρας) πέρασε στα χέρια των προκρίτων, ενώ το 80%
των αγροτών έμειναν ακτήμονες όπως στη τουρκική κατοχή, εξαρτημένοι από τους
πρόκριτους, πλούσιους γαιοκτήμονες κι εκμισθωτές των φόρων.Η κατάσταση για τα
λαϊκά στρώματα επιδεινώνεται με τον ερχομό του Όθωνα και τη δημιουργία
μοναρχικού κράτους υπό τον έλεγχο των Μεγάλων Δυνάμεων. Σε οικονομικό επίπεδο
έχουμε δύο χαρακτηριστικά. Αφενός την εφαρμογή φορολογικού συστήματος που δεν
διέφερε από το αντίστοιχο της τουρκοκρατίας και σε ορισμένα ζητήματα ήταν και
χειρότερο. Έτσι είχαμε την δεκάτη πάνω στην αγροτική παραγωγή και την επικαρπία
στα εθνικά κτήματα. Οι δύο αυτοί άμεσοι φόροι ξεπερνούσαν το 25%. Αφετέρου
παραμένει άλυτο το πρόβλημα των εθνικών γαιών. Από τα 721.000 εκτάρια των
εθνικών γαιών μόνο τα 28.000 παραχωρήθηκαν μέχρι το 1856 έναντι ετήσιας
εξόφλησης, ενώ μεγάλο μέρους τους περίπου 300.000 εκτάρια έγιναν αντικείμενο
σφετερισμού από τους ισχυρούς της εποχής. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το 80% των
αγροτών (πάνω από το 60% του συνολικού πληθυσμού) να μην έχει ιδιοκτησία, ενώ
οι υπόλοιποι να διαθέτουν από 1/2 - 1 εκτάριο στις ορεινές περιοχές και 5-20
εκτάρια στις πεδιάδες.Σε νομικό επίπεδο ο αυταρχισμός της διακυβέρνησης δένεται
με την κατάργηση των στοιχειωδών δημοτικών ελευθεριών και την εφαρμογή του
«βυζαντινού δικαίου» (1835), που ουσιαστικά αποτελούσε την εφαρμογή του
ρωμαϊκού δικαίου όπως αυτό λειτουργούσε στη Γερμανία. Ταυτόχρονα θα πρέπει
να τονιστεί πως με κάθε νεοαπελευθερωμένο έδαφος η ληστοκρατία άνθιζε και
απλωνόταν κι’ αυτή. Οι λεγόμενοι «ιππότες των ορέων» στην Ελλάδας ήταν κατά
πλειοψηφία τους χωρικοί (αγρότες-κτηνοτρόφοι) που η κοινωνική αδικία με βάση τη
δική τους αντίληψη, τους ανάγκαζε να βγουν στο κλαρί. Στη βία αντιτάσσανε τη
βία. Ήταν τηρουμένων των αναλογιών οι συνεχιστές της κλεφτουριάς της προεπαναστατικής
περιόδου και ορισμένοι από αυτούς είχαν συμμετάσχει και στον αγώνα για την
Ανεξαρτησία. Ορισμένα χαρακτηριστικά της δράσης τους είναι γεγονός πως οι
ληστές είχαν δικούς τους άγραφους νόμους και κώδικες τιμής που τους κρατούσαν
απαραβίαστους. Είχαν δηλαδή μπέσα (που συμπεριλάμβανε ορισμένες φορές και τους
διώκτες τους χωροφύλακες), λεβεντιά, ηρωισμό και θάρρος και μπροστά στο θάνατο.
Μισήθηκαν θανάσιμα κυρίως από την καθεστηκυία τάξη (που εκπρόσωποι της όμως
αξιοποίησαν το φαινόμενο αυτό και για ίδιο όφελος-πολιτικοί εκβιασμοί αλλά για
τη λήψη μέτρων σε βάρος κάθε «ενοχλητικού»), αλλά αγαπήθηκαν από μεγάλο μέρος
του λαού που έβλεπε σ’ αυτούς τους απροσκύνητους, τους εκδικητές των χαμένων
τους ονείρων. Οι
περισσότεροι συμπεριφερόταν σε μεγάλο βαθμό ως σύγχρονοι «Ρομπέν των Δασών».
Πολλές πράξεις τους υπήρξαν ευγενικές, τίμιες, δίκαιες. Σχολεία, εκκλησίες
επισκευάστηκαν με τα χρήματα που έδωσαν απλόχερα, ενώ νέες προικίστηκαν. Συχνά
όχι μόνο μοίραζαν κλοπιμαία σε φτωχούς, χήρες, ορφανά και αρρώστους αλλά
απένειμαν και δικαιοσύνη: αν κάποιος π.χ έλεγε πως θα παντρευτεί καμία και δεν
το έκανε λάβαινε ένα προειδοποιητικό γράμμα για να το ξανασκεφτεί. Τα καλύτερα
κρησφύγετά τους υπήρξαν τα μοναστήρια. Σε μοναστήρι του Ολύμπου ξεκουραζόταν ο
Γιαγκούλας και μοναχοί φρόντιζαν και υπέθαλπαν τους συνεργάτες του τον Μπαμπάνη
και Μπλαντέμη. Οι
περισσότεροι ήταν άγαμοι αλλά σίγουρα γενναιόδωροι σε χήρες, ορφανά, ανύπαντρες
κοπέλες.Φυσικά υπήρχαν και γυναίκες λησταρχίνες όπως η περίφημη – πανέμορφη…...…:
Μαρία η Πενταγιώτισσα . Ο βιασμός γυναίκας
ήταν απαράδεκτος από ληστές.Κανείς τους σχεδόν δεν είχε προσωπική περιουσία.
Όποια διέθεταν την κουβαλούσαν μαζί τους κατάσαρκα ή την έκρυβαν σε μέρη που
μόνο οι ίδιοι γνώριζαν.Τα λεφτά που διέθεταν στο μεγαλύτερο τους μέρος πήγαιναν
σε ληστοτρόφους, πληροφοριοδότες και κουμπάρους. Συχνά αισθανόταν την ανάγκη να
δικαιολογούν τις πράξεις τους . Ο Φ. Γιαγκούλας άφηνε στο θύμα του ένα
επεξηγηματικό κείμενο γραμμένο μάλιστα και σφραγισμένο που το έλεγε «ψυχοχάρτι».
…Ν.Κ.
